Sidebar
Language selection
wilhelmina drucker webmonument
Wilhelmina Drucker Fundatie
- Redactie
Het archief van Nederlands oudste feministische vereniging, de Algemeene Nederlandsche Vrouwenvereeniging “Arbeid Adelt”, in 1871 opgericht door Betsy Perk (1833-1906), maakt al sinds 1937 deel uit van de collectie van…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
In 2019 was Piet van der Hems portretschilderij van Hillegonda Buisman-Blok Wijbrandi (1876-1967) te zien op de tentoonstelling Strijd! 100 Jaar Vrouwenkiesrecht in het Groninger Museum. Buisman-Blok Wijbrandi was dan…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
Over Anna Weber-van Bosse (1852-1942), de eerste Nederlandse biologe die een wezenlijke bijdrage heeft geleverd aan de mariene wetenschap, is buiten de kring van zeeonderzoekers maar weinig bekend. In 1880…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
De wetenschap is lang als een exclusief mannenterrein gezien en dat begint nu pas te veranderen. Toch zijn er ook in de 20ste eeuw al Nederlandse vrouwen geweest die hun…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
Na te zijn toegelaten tot het Cinéma du Réel Film Festival 2024, beleefde Sabine Groenewegens film Remanence (voorheen Visions of a Voice) op 27 maart 2024 haar wereldpremière in het…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
Als er één figuur uit de Nederlandse vrouwenbeweging in periode 1900-1940 is die een biografie verdient, is het Mathilde Cohen Tervaert-Israels wel. In talrijke artikelen in vele tijdschriften, maar ook…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
De grootste feministische protestactie in Nederland in het interbellum is die tegen het plan uit 1937 van minister Carl Romme (Roomsch-Katholieke Staatspartij) om een werkverbod op te leggen aan alle…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
Op 8 februari 2024 zal het tien jaar geleden zijn dat Els Borst (1932-2014), arts, hoogleraar, en van 1994 tot 2002 voor D66 minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS),…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
De Wilhelmina Drucker Fundatie lanceert in 2024 een online videoproject onder de titel Panorama Drucker. Het project zal bestaan uit korte documentaire video’s, gewijd aan verschillende aspecten van Wilhelmina Druckers leven en…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
In de Nederlandse kunsthistorische wereld is een grote inhaalslag gaande. Tot recent bestond de kunsthistorische canon voornamelijk uit mannen, en was het onderzoek en het verzamel- en tentoonstellingsbeleid ook in…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
In het literair-culturele tijdschrift De Gids verscheen in november 1967 een artikel dat een in de geschiedenis van het tijdschrift ongekend aantal reacties teweeg bracht: ‘Het onbehagen bij de vrouw’…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
Sabine Groenewegen maakt een korte poëtische film over het Nederlands feminisme van de jaren 1930, met de vrouwenvredesbeweging als casus. Daarbij verwerkt zij onder meer geluidsopnamen van interviews met vrouwen…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
In 2023 bestaat de Nederlandse Vrouwenclub (NVC) 100 jaar. De NVC werd dus opgericht in 1923, kort nadat de vrouwenbeweging een van haar belangrijkste doelen – vrouwenkiesrecht – had bereikt…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
De visie op Renate Rubinsteins verhouding tot het feminisme is jarenlang geleid door de verontwaardiging die haar Hedendaags feminisme (1979) – een bundeling van haar kritiek op de vrouwenbeweging van…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
Toen Wilhelmina Drucker in 1892 medewerkers zocht voor het nieuwe vrouwenblad Evolutie, benaderde ze ook de zeventigjarige Elise van Calcar. Deze eerbiedwaardige veterane van de Nederlandse vrouwenbeweging had decennia eerder…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
Lucretia van Merken (1721-1789) gold in de tweede helft van de achttiende eeuw als de beroemdste Nederlandse auteur, naar wie vrouwelijke en mannelijke schrijvers opkeken omdat zij literaire genres beoefende…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
Tot genoegen van alle betrokken partijen is de benoeming van dr. Geertje Mak als bijzonder hoogleraar Politieke geschiedenis van gender in Nederland aan de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
In 1905 verscheen een bijzondere novelle van Betsy Perk, feministe van het eerste uur en in het jaar van verschijnen ruim 70 jaar. Het is getiteld Strijd binnenshuis. Vrouwen kiesrecht-novelle…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
De schilderes Betsy Repelius (1848-1921) en de arts Marie du Saar (1860-1952) hadden aanvankelijk de bedoeling om in het in 1890 gebouwde grote huis aan de Amsterdamse Vondelstraat samen te…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
Kort na de première van de documentaire van Pamela Sturhoofd en Jessica van Tijn over Truus Wijsmuller, Truus’ Children, op 8 maart 2020, ging Nederland in lockdown en was een…
Aanvullende info
- Gepubliceerd 04 mei 2021
- Redactie
Van Gisteren, het team dat de F-site heeft ontwikkeld, organiseerde op 27 oktober 2020 voor de derde keer de ‘geschiedenisles die je nooit hebt gehad’, om historische vrouwen zichtbaar te…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
Historica Maite Karssenberg wijdde haar in 2016 met de Johanna Naberprijs bekroonde afstudeerscriptie al aan Geertruida Kapteyn-Muysken (1855-1920), en voegde deze ‘vergeten vrouwelijke intellectueel’ vervolgens toe aan het Digitaal Vrouwenlexicon…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
Op 16 november 2020 wordt de De la Courtprijs van de KNAW uitgereikt aan Myriam Everard voor haar wetenschappelijke oeuvre, waarvan het Wilhelmina Drucker webmonument als werk in uitvoering deel…
- Redactie
In oktober van dit jaar is de geschiedenis verschenen van de eerste (en enige) middelbare tuinbouwschool voor meisjes, die in 1907 werd geopend in de villa Huis te Lande in…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
Wie zou hebben gedacht dat het bureau waar Wilhelmina Drucker in 1917 aan poseerde voor het portret dat Truus Claes van haar maakte nog altijd bestond? We wisten niet beter…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
Op zondag 8 maart 2020, Internationale Vrouwendag, vond in EYE in Amsterdam de première plaats van Truus’ Children, een documentaire van Pamela Sturhoofd en Jessica van Tijn. In deze documentaire wordt het ongelofelijke verhaal verteld…
Aanvullende info
- Gepubliceerd 14 april 2020
- Redactie
De Vereniging voor Gendergeschiedenis (VVG) is enkele jaren geleden gestart met het digitaliseren van oude jaargangen van haar tijdschrift Historica. De jaargangen 2001-2016 staan inmiddels online. De VVG gaat nu…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
In 1917 kreeg Wilhelmina Drucker op haar zeventigste verjaardag een portret aangeboden dat Truus Claes van haar had geschilderd. Wij kennen dat schilderij alleen van de foto die bij die…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
In augustus 2019 vinden in Groningen de tweejaarlijkse Historicidagen plaats. Deze ontmoetingsgelegenheid van iedereen die beroepsmatig met het verleden bezig is, heeft dit jaar als thema: inclusieve geschiedenis. Een van…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
De film van Netty van Hoorn, ‘De stad was van ons. Radicaal-feminisme in de jaren ’70’ (première 4 juni 2019), is een historisch document, opgebouwd uit interviews en een rijke…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
Na de vliegende start van de F-site, op 29 oktober 2018 in een uitverkochte Rode Hoed, heeft het F-site team niet stilgezeten. Naast het uitbouwen van de website, www.f-site.nu, waarop…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
In april 2019 verscheen Dorothee Sturkenboom, De ballen van de koopman. Mannelijkheid en Nederlandse identiteit in de tijd van de Republiek (Gorredijk: Sterck & De Vreese, 2019), een analyse van…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
Van 4 oktober 2018 tot 10 maart 2019 is in het Amsterdam Museum de tentoonstelling 1001 vrouwen in de 20ste eeuw te zien. Samen met Els Kloek, de initiator en…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
In het jubeljaar 2019 brengt het tijdschrift Historica een themanummer uit over 100 jaar vrouwenkiesrecht (1919-2019), dat een blijvende herinnering wil zijn aan de strijd die is geleverd voor het…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
Op donderdag 20 december 2018 neemt Mieke Aerts, sinds 2015 hoogleraar moderne politieke geschiedenis van Nederland (UvA), van 2009 tot 2015 eerste Wilhelmina Drucker hoogleraar (UvA), afscheid van de Universiteit…
Aanvullende info
- Gepubliceerd 19 december 2018
- Redactie
In november 2018 verschijnt Sekse. Een begripsgeschiedenis, onder redactie van Myriam Everard en Ulla Jansz. Het zal het eerste deel vormen van de reeks JVG Xtra, die onder auspiciën van…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
Met het evenement ‘De geschiedenisles die je nooit hebt gehad’, in een uitverkochte De Rode Hoed, is op 29 oktober 2018 de F-site officieel gelanceerd. Lesmateriaal over vijftig vrouwen in…
Aanvullende info
- Gepubliceerd 12 november 2018
Op woensdag 14 november 2018 verschijnt Sekse. Een begripsgeschiedenis, onder redactie van Myriam Everard en Ulla Jansz. De bundel vormt deel 1 van de nieuwe serie die het Jaarboek voor…
Aanvullende info
- Gepubliceerd 12 november 2018
- Redactie
Truus Wijsmuller-Meijer (Alkmaar 1896-Amsterdam 1978), die in de jaren 1930 actief was in de vrouwenbeweging, onder meer als een van de oprichtsters van het Korps Vrouwelijke Vrijwilligers (1938), is niet…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
Over de vredesactiviste Lie Alma-Heijnen (1909-1990) weten we dat ze in de jaren 1930 actief werd in de vrouwenvredesbeweging, in verschillende antifascistische organisaties, en dat zij de eerste voorzitster was…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
De Vereniging voor Gendergeschiedenis (VVG) is is een Nederlandstalig platform voor iedereen die zich bezighoudt met vrouwen- en gendergeschiedenis. Ook wil de VVG geïnteresseerden informeren over nieuwe ontwikkelingen en nieuw…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
Het online educatieplatform F-site is een initiatief van de werkplaats voor historische projecten Van Gisteren in samenwerking met de stichting Jonge Historici. Doel is om via de website lesmateriaal over…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
Het onderzoek is boek geworden: Bart Lankester, Kom vrouwen, aangepakt! De revolutie van socialiste Trien de Haan (Amsterdam: Prometheus). Kom vrouwen, aangepakt! is het levensverhaal van een West-Friese arbeidersvrouw, waarin bijna…
Aanvullende info
- Gepubliceerd 07 oktober 2017
Op 6 juli 2017 heeft dr Geertje Mak, Wilhelmina Drucker hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, onder grote belangstelling haar oratie Huishouden in Nederlands Nieuw-Guinea uitgesproken. De tekst van de oratie is…
Aanvullende info
- Gepubliceerd 5 augustus 2017
-
Truus’ Children op Netflix!
Kort na de première van de documentaire van Pamela Sturhoofd en Jessica van Tijn over Truus Wijsmuller, Truus’ Children, op 8 maart 2020, ging Nederland in lockdown en was een roulatie van de film langs de Nederlandse (en ook buitenlandse) bioscopen uitgesloten. Daarna is de documentaire over de verbazingwekkende reddingsoperatie van joodse kinderen waar Wijsmuller vanaf de Novemberprogrom in 1938 (de zogenaamde Kristallnacht) zo’n belangrijke rol in speelde nog… -
Myriam Everard krijgt De la Courtprijs 2020
Op 16 november 2020 wordt de De la Courtprijs van de KNAW uitgereikt aan Myriam Everard voor haar wetenschappelijke oeuvre, waarvan het Wilhelmina Drucker webmonument als werk in uitvoering deel uitmaakt. De prijsuitreiking vindt plaats tijdens een online bijeenkomst. Verdere informatie over die bijeenkomst en over de prijs is hier beschikbaar. -
Zondag 3 mei 2020: Truus’ Children op NPO2
Op zondag 8 maart 2020, Internationale Vrouwendag, vond in EYE in Amsterdam de première plaats van Truus’ Children, een documentaire van Pamela Sturhoofd en Jessica van Tijn. In deze documentaire wordt het ongelofelijke verhaal verteld van Truus Wijsmuller (1896-1978), die vlak voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog het leven van duizenden Joodse kinderen redde. In de documentaire komen 21 van die kinderen van toen aan het woord. Meer over de documentaire hier. De WDF leverde een bijdrage aan de film door een… -
Donderdag 20 december 2018: afscheidscollege Mieke Aerts
Lees meer ...
Op donderdag 20 december 2018 neemt Mieke Aerts, sinds 2015 hoogleraar moderne politieke geschiedenis van Nederland (UvA), van 2009 tot 2015 eerste Wilhelmina Drucker hoogleraar (UvA), afscheid van de Universiteit van Amsterdam met een college getiteld: Gemaakte identiteiten: wennen aan een strijdtoneel. -
Woensdag 14 november 2018: boekpresentatie Sekse. Een begripsgeschiedenis
Lees meer ...
Op woensdag 14 november 2018 verschijnt Sekse. Een begripsgeschiedenis, onder redactie van Myriam Everard en Ulla Jansz. De bundel vormt deel 1 van de nieuwe serie die het Jaarboek voor Vrouwengeschiedenis met Sekse start – JVG Xtra – en wordt uitgegeven bij Verloren in Hilversum. -
F-site online!
Lees meer ...
Met het evenement ‘De geschiedenisles die je nooit hebt gehad’, in een uitverkochte De Rode Hoed, is op 29 oktober 2018 de F-site officieel gelanceerd. Lesmateriaal over vijftig vrouwen in de geschiedenis is nu te vinden op www.f-site.nu. De bedoeling is dat dit materiaal steeds verder zal worden aangevuld. -
Vrijdag 27 oktober 2017: presentatie biografie van Trien de Haan
Lees meer ...
Het onderzoek is boek geworden: Bart Lankester, Kom vrouwen, aangepakt! De revolutie van socialiste Trien de Haan (Amsterdam: Prometheus). Kom vrouwen, aangepakt! is het levensverhaal van een West-Friese arbeidersvrouw, waarin bijna een eeuw vaderlandse geschiedenis besloten ligt. -
Huishouden in Nederlands Nieuw-Guinea
Lees meer ...
Op 6 juli 2017 heeft dr Geertje Mak, Wilhelmina Drucker hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, onder grote belangstelling haar oratie Huishouden in Nederlands Nieuw-Guinea uitgesproken. De tekst van de oratie is hier beschikbaar. -
Oratie dr Geertje Mak, Wilhelmina Drucker hoogleraar Politieke geschiedenis van gender in Nederland aan de Universiteit van Amsterdam
Lees meer ...
Op donderdag 6 juli 2017 zal dr Geertje Mak, vanwege de Wilhelmina Drucker Fundatie benoemd tot bijzonder hoogleraar Politieke geschiedenis van gender in Nederland, haar hoogleraarsambt openlijk aanvaarden door het uitspreken van een rede, getiteld: Huishouden in Nederlands Nieuw Guinea. Geschiedenis van geslacht op geslacht. Plaats: Aula Universiteit van Amsterdam / Oude Lutherse kerk, Singel 411, Amsterdam Tijd: 16.00 uur precies. -
Symposium '1915: Feminisme in oorlogstijd' - 15 december 2015
Lees meer ...
In het heetst van de strijd voor het vrouwenkiesrecht was de wereldoorlog uitgebroken. In reactie daarop hadden Nederlandse feministen en andere vrouwen die het staatsburgerschap ambieerden, zich gemobiliseerd tegen oorlog en militarisme. Bekend is het internationale congres in Den Haag van vrouwen uit de vrouwenkiesrechtbeweging in het voorjaar van 1915. Minder bekend is dat socialistische vrouwen hen met een manifestatie in Amsterdam bijna een maand vóór waren. -
Van vrouwen, vrede en verzet
Lees meer ...
VERSCHENEN: tweede druk Van vrouwen, vrede en verzet In november 2015 is de tweede, uitgebreide druk verschenen van Bart de Cort, Van vrouwen, vrede en verzet. Selma Meyer (1890-1941) en haar Holland Typing Office. Uit deze nieuwe druk blijkt dat Selma Meyer in nog meer sociale bewegingen actief was dan tot nu toe bekend. Daarnaast bevat deze uitgave de volledige correspondentie van, aan en over Meyer in de periode…
Aanvullende info
- Gepubliceerd 15 december 2015
Op donderdag 6 juli 2017 zal dr Geertje Mak, vanwege de Wilhelmina Drucker Fundatie benoemd tot bijzonder hoogleraar Politieke geschiedenis van gender in Nederland, haar hoogleraarsambt openlijk aanvaarden door het…
Aanvullende info
- Gepubliceerd 4 juli 2017
- Redactie
Op woensdag 5 juli 2017 organiseert Wilhelmina Drucker hoogleraar Geertje Mak aan de Universiteit van Amsterdam een symposium, Colonizing Children: Gender in (Dutch) Colonial Governance Practices. Dit symposium vormt de…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
Begin 2017 is Tsila Rädecker begonnen aan een onderzoek naar de joodse feministe Dina Sanson (Rotterdam 1868-Zeist 1929), de eerste vrouw in Nederland bij de politie (Rotterdam 1911), dat in…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
27 december 2016
- Myriam Everard
Het toenmalige tijdschrift van het Arnhems Historisch Genootschap “Prodesse Conamur”, Arnhem de Genoeglijkste, bracht in 2007 onder de titel Arnhemse meisjes, een themanummer uit over opmerkelijke vrouwen in de geschiedenis…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
![Rosa Manus, ‘Persoonlijke herinneringen’, in Gedenkboek bij het 25-jarig bestaan van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht 1894-1919 (Amsterdam: [Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht, 1919]) 135-136.](/media/k2/items/cache/a9ccd7cd1c4267a50c67ac0bd7180172_M.jpg)
In de aanloop naar de publicatie van Myriam Everard en Francisca de Haan (red.), Rosa Manus (1881-1942): The International Life and Legacy of a Jewish Dutch Feminist (Leiden/Boston: Brill, 2017)…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
Per 1 september 2016 is dr. Geertje Mak benoemd tot bijzonder hoogleraar ‘Politieke geschiedenis van gender in Nederland’ aan de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam. Deze Wilhelmina…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
In 2013 verscheen, onder redactie van Els Kloek, het succesvolle 1001 Vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis (Nijmegen: Van Tilt, 2013). Inmiddels werken Els Kloek en haar team van medewerkers aan…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
VERSCHENEN: tweede druk Van vrouwen, vrede en verzet In november 2015 is de tweede, uitgebreide druk verschenen van Bart de Cort, Van vrouwen, vrede en verzet. Selma Meyer (1890-1941) en…
Aanvullende info
- Gepubliceerd 15 december 2016
In het heetst van de strijd voor het vrouwenkiesrecht was de wereldoorlog uitgebroken. In reactie daarop hadden Nederlandse feministen en andere vrouwen die het staatsburgerschap ambieerden, zich gemobiliseerd tegen oorlog…
Aanvullende info
- Gepubliceerd 1 december 2015
- Redactie
Sinds enige tijd is Bart Lankester bezig aan de biografie van Trien de Haan-Zwagerman (Hauwert 1891-Hoorn 1986), revolutionair-socialiste, feministe, vakbondsvrouw, verzetsstrijdster en nieuw-malthusianiste. Twee webpublicaties zijn daar inmiddels uit voortgekomen:…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
In 2013 ging de website ‘Brieven Tan-Schepers: brieven uit voormalig Nederlands-Indië, 1929-1946’ de lucht in. De WDF subsidieerde een eerste onderzoek naar de familieachtergrond van Eida Tan-Schepers (Winschoten 1906-Den Haag…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
Andreas Burnier, Ruiter in de wolken. Joodse essays 1989-2002, bezorgd door Ineke van Mourik en Manja Ressler (Amsterdam: Atlas-Contact, 2015)
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
Per 1 januari 2009 werd door het toenmalige Internationaal Informatiecentrum en Archief voor de Vrouwenbeweging (IIAV, nu Atria) aan de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam de Wilhelmina…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
René Grémaux en Wim van den Bosch, Mystica met kromzwaard. Het opzienbarende leven van Jenny Merkus (1839-1897) (Delft: Eburon, 2014)
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
In 2013 verscheen Bart de Cort, Van vrouwen, vrede en verzet. Selma Meyer (1890-1941) en haar Holland Typing Office (Amsterdam: Champlemy Pers, 2013), over een feministe over wier actieve betrokkenheid…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
In 2013 verscheen, 1556 pagina’s dik, onder redactie van Els Kloek en in de vormgeving van Irma Boom, 1001 Vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis, dat in korte tijd drie drukken…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
Design en gender. Jaarboek voor vrouwengeschiedenis 31 (2011)
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
In het Multatuli-jubeljaar 2010 werd op allerlei manieren herdacht dat Eduard Douwes Dekker (ps. Multatuli, 1820-1887) 150 jaar eerder geboren werd. Om te zorgen dat daarin ook de stem van…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
Van maart tot mei 2010 was in het Joods Historisch Museum in Amsterdam de tentoonstelling ‘Rosa Manus. International Feminist’ te zien, een initiatief van Aletta, instituut voor vrouwengeschiedenis (tegenwoordig: Atria,…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
- Redactie
In 2008 subsidiëerde de WDF de licentie van de online Gerritsen Collection t.b.v. het toenmalige Internationaal Informatiecentrum en Archief voor de Vrouwenbeweging (nu: Atria) te Amsterdam. Voor leden van Atria…
Gepubliceerd in
WDF Projecten
In het verlengde van de doelstelling van de Fundatie heeft de WDF in de afgelopen jaren verschillende projecten gesubsidieerd.
Aanvullende info
- Gepubliceerd 15 december 2015