WD2025-WD-in-2025

WD2025-WD-in-2025 (5)

Op 23 januari 2025 was het 55 jaar geleden dat de actiegroep Dolle Mina voor het eerst naar buiten trad. Die 23ste januari 1970 begon met een bestorming van mannenbolwerk Nijenrode in Breukelen, en werd afgesloten met de ceremoniële verbranding van een korset aan de voet van het Wilhelmina Drucker Monument in Amsterdam.

Dat was een goedgekozen locatie voor zo’n symbolische daad, want ook Wilhelmina Drucker streed voor de bevrijding van vrouwen uit alle inperkingen en restricties op basis van sekse. En hoewel Wilhelmina Drucker bij leven nooit ‘dolle Mina’ werd genoemd, zoals Dolle Mina ons wilde laten geloven, was de keuze van die naam toch een terecht eerbetoon aan Drucker. Zoals ook een flink aantal leuzen – baas in eigen buik, alle kinderen zijn echte kinderen, gelijk loon voor gelijke arbeid – en acties – voor gratis crèches, voor gelijke kansen in opleiding en beroep, voor openbaar plasrecht – geheel in Druckers geest waren.

Op 23 januari 2025 belegden oude en jonge Dolle Mina’s opnieuw een bijeenkomst bij het Wilhelmina Drucker Monument, formuleerden oude en nieuwe feministische eisen, en verbrandden als startsein voor verdere acties een korset. Hoe die zich ook verder zullen ontwikkelen, één ding heeft Dolle Mina al wel bereikt: het monument voor Wilhelmina Drucker is een waarlijk feministisch lieu de mémoire geworden.

  • meer over 23 januari 2025, en de media-aandacht daarvoor, op de website van Dolle Mina
  • voor de OVT-aflevering van 26 januari 2025, met Dunya Verwey (Dolle Mina van het eerste uur) en Devika Partiman (Stichting Stem op een Vrouw) over Wilhelmina Drucker, zie hier

Wie was de grootste Amsterdammer in de 750-jarige geschiedenis van Amsterdam?

Die vraag stelde Het Parool op 4 januari 2025 aan zijn lezers. Nadat enige maanden eerder iedereen daar suggesties voor had kunnen insturen, had een jury van vijf Amsterdamse historici uit bijna 1200 reacties een shortlist van veertien kandidaten samengesteld, en die werd op 4 januari gepresenteerd. En jazeker, feministe Wilhelmina Drucker was één van die veertien, op plaats vijf, tussen de schrijver Eduard Douwes Dekker (Multatuli) en de architect Hendrik Berlage.

Er was nog wel het nodige wikken en wegen aan die lijst vooraf gegaan, en we moeten begrijpen dat Wilhelmina Drucker maar met een ‘neuslengte’ van Aletta Jacobs gewonnen had. Dat kon de jury in de nominatie van Drucker overigens goed beargumenteren:

Op 23 januari 1970 liet in Amsterdam de feministische actiegroep Dolle Mina van zich horen met een geruchtmakende, openbare bh-verbranding. Niet toevallig was dat bij het monument voor Wilhelmina Drucker op de Churchilllaan, die honderd jaar eerder in het geweer was gekomen tegen het knellende korset. De bijnaam die ze aan hun voorganger hadden gegeven: Dolle Mina. Drucker was een socialiste, maar streed vooral voor de economische zelfstandigheid van vrouwen. Ze brak met de Sociaal-Democratische Bond, omdat die zich niet wenste te scharen achter haar strijd voor het recht van vrouwen om te werken. Als buitenechtelijk kind was ze ook actief in de Vereeniging Onderlinge Vrouwenbescherming voor ongehuwde moeders, een voorloper van een organisatie als Blijf van mijn Lijf. Volgens de jury was Drucker de oermoeder van het Nederlandse feminisme. Zonder Drucker en haar Vrije Vrouwen Vereeniging, geen Aletta Jacobs, Rosa Manus, Joke Smit of Hedy d’Ancona.
 

Met die sterke tekst ging Drucker de verkiezing in.

De uitslag werd in Het Parool van 17 januari 2025 bekend gemaakt. Van de 5115 uitgebrachte stemmen kreeg Drucker er 347, waarmee ze op plaats 7 uitkwam, maar drie stemmen minder dan Anne Frank (350). De Grootste Amsterdammer werd zij dus niet, maar een Grote Amsterdammer toch zeker wel. Grootste werd Samuel Sarphati (858), wiens vele initiatieven om de woon- en levensomstandigheden van de Amsterdamse bevolking te verbeteren óók die van Drucker, die in armoede opgroeide, gunstig hebben beïnvloed.

Sarphati kreeg al kort na zijn overlijden in 1866 een straat (1870) naar zich vernoemd, niet veel later ook een park (1888), dat werd aangelegd rond het monument dat toen al voor hem was opgericht (1886). Kort na die aanleg kwam Drucker aan het Sarphatipark te wonen (1893), en leefde daar ruim tien jaar als het ware aangezicht in aangezicht met degene met wie zij in 2025 om de eer van Grootste Amsterdammer zou strijden. Ze had eens moeten weten

In de Centrale Markthal in Amsterdam is sinds 21 december 2024 de tentoonstelling Art Below Zero te zien. Het is een tentoonstelling die bestaat uit 135 levensgrote ijssculpturen, met als thema ‘750 jaar Amsterdam’.

Die geschiedenis wordt verbeeld in iconische gebouwen als het veel betreurde Paleis voor Volksvlijt, het Rijksmuseum, het Paleis op de Dam, en niet minder iconische stadsgezichten als de Wallen en de grachten. Die geschiedenis wordt ook verteld aan de hand van historische personages, zoals Max Euwe, Johnny Jordaan, Anne Frank, en Samuel Sarphati. En Wilhelmina Drucker, tegen de achtergrond van het vaandel van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht van de afdeling Amsterdam. Ook in ijs!

Het beeldhouwen, carven, van de sculpturen heeft maanden in beslag genomen. Wilhelmina Drucker hing toen nog niet als een van de grootste Amsterdammers van de afgelopen 750 jaar in de lucht. Dat maakt de keuze voor Drucker extra verrassend.

Wilhelmina Drucker houdt nog tot 2 maart 2025 in ijs de geschiedenis van de vrouwenbeweging hoog.

  • Plaats: Centrale Markthal, Jan van Galenstraat 6, Amsterdam
  • Toegang: dagelijks van 10.00-17.00 uur

Op 17 november 2024 vond in de Koninklijke Bibliotheek (KB) in Den Haag het Dwarsdenkersfestival plaats, over onder anderen Geert Grote, Annie M.G. Schmidt, Willem Oltmans, Erasmus, Anton de Kom, en Wilhelmina Drucker. Alle zes hebben op de pagina Tegengeluiden van de KB-website een eigen story gekregen, voor die van Wilhelmina Drucker zie hier.

Bij elke dwarsdenker koos de KB bovendien een karakteristieke dwarse tekst. Van Drucker was dat ‘Het huwelijk is belachelijk’ – geen letterlijke uitspraak, maar een gecondenseerde parafrase van wat Drucker in Evolutie van 25 april 1894 over het huwelijk schreef:

‘Het huwelijk was, is en zal immer in zijn kern zijn de meest belachelijke, meest onkiesche vorm van sexueele samenleving. Gebaseerd op wantrouwen, verlaagt het aangaan ervan zoowel den man als de vrouw.’

Drucker had radicale opvattingen over de verhouding tussen de seksen, en sprak die onverbloemd uit. Zij werd daar bij leven om bewonderd, gevreesd, en verguisd.

Evolutie was het tijdschrift dat Drucker van 1893 tot haar dood in 1925 schreef en redigeerde. Het vormt de belangrijkste toegang tot de ideeënwereld van Drucker, en tot de vrouwenbeweging van haar tijd. Alle jaargangen van Evolutie zijn gedigitaliseerd. Ze zijn te vinden in de historische krantenbank van de KB, Delpher.

De tekst van Wilhelmina Drucker is eind januari 2025 nog altijd op de ramen van de Koninklijke Bibliotheek te lezen. Recht tegenover de ingang van het huidige gebouw van de Tweede Kamer.

 

2025 01 30 KB dwarsdenkers Drucker op raam

Ingang Koninklijke Bibliotheek Den Haag, 30 januari 2025

© Myriam Everard

Op vrijdag 15 november 2024 begon Wilhelmina Druckers opmars naar een plaats in de canon van Nederland, te beginnen met de nieuwe canon van Amsterdam die in het najaar van het Wilhelmina Drucker Jaar 2025 zal verschijnen. Die avond werd televisiekijkend Nederland verrast door vraag 5 in de nationale kennisquiz 2 voor 12. Die vraag had de vorm van een animatiefilmpje over een bekende Nederlander en het eerste team van de avond moest raden over wie dat ging (NPO Plus, op 5:17 in de uitzending).

Niet alleen zagen we een prachtige en goedgetroffen animatie over Wilhelmina Drucker, gemaakt door Zefnad Tetelepta (HKU), maar Rob en Esther Harleman wisten ook meteen dat het over Wilhelmina Drucker ging.

Douze points van de Wilhelmina Drucker Fundatie!