"Het huwelijk was, is en zal immer in zijn kern zijn de meest belachelijke, meest onkiesche vorm van sexueele samenleving. (...)
Als de quintessence van deze, door elke poëtische ziel als verfoeielijk, menschonteeden en walgelijk uitgemaakte maatschappelijke instelling is ook de “mise en scène”. Twee menschen, overigens misschien zoo kuisch en eerbaar mogelijk, gaan te midden van een wetgeving die openbare onzedelijkheid verbiedt en van zeden, die de wellustigen – ten minste als het vrouwen zijn – uitstooten, met opgerichten hoofde, in feestdosch en met zoo groot doenlijk een entourage, den volke in koelen bloede verkondigen, dat zij voornemens zijn, vermoedelijk nog denzelfden nacht, in sexueele gemeenschap met elkander te leven. Velen gaan nog verder; met een op sexueel gebied ongeëvenaarde brutaalheid gaan zij den priesterlijken zegen vragen over een daad, welke zij bij anderen, die niet in het heldere daglicht hun dierlijke driften ten toon stellen, zullen wraken als een misdrijf. Geen bordeelen, obscene boeken en prentwerken hebben bij zooveel duizenden de hartstochten opgezweept als deze dagelijks wederkeerende trouwplechtigheden. Niet alleen vrienden en bekenden, verhit door uitgezochte spijs en ongewone drank, genieten mede van het aanstaand vleeschelijk genot der jonggehuwden, doch ook al wat buiten staat of op hun weg hen ontmoet. Velen zijn zij, de uitgeputten en afgematten, die aan stadhuis- en tempelpoort zich plaatsen om bij het gezicht van die twee, spoedig één ziel, één geest, één vleesch wordenden, nog eens het bloed in al zijn wulpschheid door hun aderen voelen tintelen. Geen straatdeern van het minst allooi lokt veiler taal uit dan de eerbare bruid, wier half door den sluier verborgen schaamteblos de zinnelijkheid prikkelt,de verbeelding kittelt, de meest lascieve tooneelen voor oogen toovert, hersenkas en zenuwen in vuur en vlam zet. Zoo niet de eeuwen haar gesanctionneerd hadden, zou heel de vertooning als strijdende tegen “de goede zeden” gebrandmerkt, en vermoedelijk verboden worden."

Evolutie 25.4.1894: ‘Huwelijk en vrije liefde I’ (fragment)