Wabina (Wabien) Andreae (Heerenveen 1874-Zutphen 1966, NH), onderwijzeres, later lerares staatswetenschappen en staatshuishoudkunde, dochter van mr Sicco Leendert Andreae, kantonrechter en schoolopziener in Zuidhorn, en Minke Römer. Gehuwd (Zuidhorn 1906) met Lambertus Helbrig Mansholt (Meeden 1875-Heemstede 1945), landbouwer, agrarisch expert van de SDAP, en onder meer lid van de Provinciale Staten van Groningen, 1913-1939. Sicco Mansholt was een van haar zoons.

Kwam in januari 1897 vanuit Zuidhorn naar Amsterdam (Van Baerlestraat 19), en keerde in oktober 1900 naar Zuidhorn terug.

Was in haar Amsterdamse jaren werkzaam als onderwijzeres in het openbaar lager onderwijs (Telegraaf 2.2.1897, AH 28.2 en 18.3.1897, AH 10.7.1900).

Verkeerde in Amsterdam in socialistische kring, en stond op goede voet met Henriette van der Mey. Trad ca. 1905 toe tot de SDAP en werd actief in de BSDVC. Van 1919 tot 1927 voor de SDAP lid van de Provinciale Staten van Groningen, en van 1923 tot 1931 lid van de gemeenteraad van Haren.

» Nog altijd lid in 1899 (Amsterdam) en in 1905 (Zuidhorn), daarna geen lid meer.

Publicaties

- ‘Vrouwenkiesrecht’, De socialistische gids. Maandschrift der Sociaal-Democratische Arbeiderspartij 1 (1916) 797-609, 702-711, 783-799

- Vrouwen! Niet langer getalmd! (Amsterdam 1920) - Wat de vrouw, die stemmen gaat weten moet (Amsterdam 1920)

Bronnen

- Atria: archief Henriette van der Mey

- IISG: archief Henriette van der Mey

Literatuur

- BWSA 1 (1986)

- DVN: http://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Andreae - NP 29 (1943), 77 (1993): Andreae - NP 50 (1964): Mansholt

- Albert Mellink, ‘Bertus Mansholt (1875-1945) en Wabien Andreae (1874-1966)’, in: Piet Hoekman e.a. (red.), Een eeuw socialisme en arbeidersbeweging in Groningen 1885-1985 (Groningen 1986) 112-114

- Johan van Merriënboer, Mansholt. Een biografie (Amsterdam 2006) - W.H. Vliegen, ‘W. Mansholt-Andreae’, in: Die onze kracht ontwaken deed. Geschiedenis der Sociaal-Democratische Arbeiderspartij in Nederland gedurende de eerste 25 jaren van haar bestaan, dl 2 (Amsterdam z.j.) 496-497

Anna Elisabeth Batelt (Amsterdam 1869-in/na 1937, NH), kunstschilderes (vooral bekend om haar topografische etsen), dochter van Johannes Batelt, apotheker, en Henriette Catharina Sophia Philippina Stemler.

Woonde van mei 1888 tot mei 1899 samen met haar moeder (weduwe sinds 1872), een broer (Carel Frederik, in 1899 getuige bij het huwelijk van Dora des Amorie van der Hoeven) en een zus op het adres Stadhouderskade 89 (waar ook Des Amorie van der Hoeven vóór haar huwelijk woonde) en verhuisde mei 1905 naar Hilversum.

Naslagwerken geven als uiterst bekende levensjaar 1921, maar zij exposeerde tenminste nog in 1924 (Rotterdamsch Nieuwsblad 28.10.1924), maakte in 1936 deel uit van het Comité van Aanbeveling van de tentoonstelling ‘Het costuum onzer voorouders’ in de Ridderzaal in Den Haag (catalogus), en stond in 1937 voor een goed doel werk af voor een verloting in Laren (Gooi- en Eemlander 5.9.1937).

Volgde de Dagteekenschool voor Meisjes (1885-1887, directrice Betsy Kerlen), de Rijksnormaalschool voor Teekenonderwijzers (1887-1888) en de Rijksacademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam (1888-1892).

Zocht na deze opleidingen via Tesselschade particuliere leerlingen (Tesselschade. Correspondentie-blaadje oktober 1892). Exposeerde regelmatig, tenminste tot 1924. Op de Nationale Tentoonstelling van Vrouwenarbeid (Den Haag 1898) hing een schilderij van haar hand.

Batelt volgde in 1897-1898 de cursus theosofie en kunst, georganiseerd door de Vahânaloge, de kunstenaarsloge van de Nederlandsche Theosophische Vereeniging, waarvan zij op enig moment na 1898 ook lid zou worden.

» Nog altijd lid in 1899 (Amsterdam), 1905 (Hilversum), 1906 (Hilversum) en 1908 (Hilversum).

Werk

Topografische werk van Anna Batelt is te vinden in: JHM, Rijks, SAA, NHA (provinciale atlas). Dit werk komt, naast een enkel schilderij van haar hand, zo nu en dan ook nog op de markt.

Bronnen

- Theosophical Society, Adyar (India): General Register, 1875-1898, via https://baxart.com/ - RKD: database en persdocumentatie

- RKD: archief Dagteeken- en Kunstambachtschool voor Meisjes

Literatuur

- Marty Bax, Het web der schepping. Theosofie en kunst in Nederland van Lauweriks tot Mondriaan (Amsterdam 2006)

- A.J. Derkinderen, De Rijks-Academie van Beeldende Kunsten te Amsterdam (Haarlem 1908), bijlage F (‘Naamlijst der leerlingen’)

- Hanna Klarenbeek, Penseelprinsessen & broodschilderessen. Vrouwen in de beeldende kunst 1808-1913 (Bussum 2012)

- Nationale Tentoonstelling van Vrouwenarbeid. Catalogus van de rubriek Beeldende Kunsten (Den Haag [1898])

- C.E.S., ‘Beeldende kunsten op de Nationale Tentoonstelling van Vrouwenarbeid’, Vrouwenarbeid (1898) 114-116

- Pieter A. Scheen, Lexicon Nederlandse beeldende kunstenaars 1750-1950 (Den Haag 1969)

Christina Johanna Becker (Amsterdam 1852-Amsterdam 1920, EL), op enig moment in overheidsdienst, onduidelijk in welke functie, dochter van Hermanus Jacobus Becker, in de jaren 1850 ambtenaar, en Johanna Christina Muller.

Geïdentificeerd aan de hand van het adres Alberdingk Thijmstraat 6, waar zij, deels met haar twee ongehuwde zusters en een ongehuwde broer, tot aan haar dood woonde.

Bronnen

- SAA: pensioenkaarten gemeenteambtenaren

Elisabeth (roepnaam Betsy?) Bieren (Bovenkarspel 1871-Utrecht 1958, NH), onderwijzeres, dochter van Cornelis Bieren, huisschilder, en Neeltje Hagtingius. Gehuwd (Amsterdam 1903) met Hendrik Heijn (Utrecht 1873-Utrecht 1926), onderwijzer.

Woonde van april 1897 tot haar huwelijk samen met twee zusters op Marnixkade 16, verhuisde toen met haar echtgenoot naar Utrecht.

» Nog altijd lid in 1899 (Amsterdam), 1905 (Utrecht), 1906 (Utrecht) en 1908 (Utrecht). In 1905, 1906 en 1908 is ook echtgenoot Hendrik Heijn lid.

Bronnen

- SAA: pensioenkaarten gemeenteambtenaren

Charlotte Boom-Pothuis (Londen 1867-Amsterdam 1945, NI/NH), fotografe, later kunstschilderes, dochter van Joseph Pothuis, achtereenvolgens venter, koopman en bediende, en Esther Brandon; samen met haar oudere zuster bij het huwelijk van haar ouders (1868) geëcht. De diamantbewerker en socialist Samuel Pothuis was een jongere broer, socialistisch feministe Carry Pothuis-Smit was daarmee haar schoonzuster. Gehuwd (Amsterdam 1891) met Karel Alexander August Jan (Alex) Boom (Semarang 1862-Amsterdam 1943), kunstschilder.

Volgde de Dagteekenschool voor Meisjes (1886-1887, directrice Betsy Kerlen) en had, net als Joseph Isaacson, les van Meijer de Haan.

Van 1896 tot 1897 dreef zij met Anna Sluyter een fotografisch atelier, dat eindigde in een faillissement. Nadien legde zij zich toe op de beeldende kunst. Exposeerde op de tentoonstelling “De Vrouw 1813-1913”.

Werd in 1895 lid van de Theosophical Society, haar echtgenoot Alex Boom volgde twee jaar later.

» Nog altijd lid in 1899 (Amsterdam), daarna geen lid meer.

Werk

Werk van Charlotte Boom-Pothuis is te vinden in: Amsterdam Museum, Rijks, SAA, Stedelijk Museum, Amsterdam, en Teyler’s Museum, Haarlem.

Bronnen

- RKD: database en persdocumentatie - RKD: archief Dagteeken- en Kunstambachtschool voor Meisjes

- Theosophical Society, Adyar (India): General Register, 1875-1898, via https://baxart.com/

Literatuur

- BWSA 2 (1987): Samuel Pothuis - BWSA 5 (1992): Carry Pothuis-Smit

- DVN: http://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/CarryPothuisSmit

- Marty Bax, Het web der schepping. Theosofie en kunst in Nederland van Lauweriks tot Mondriaan (Amsterdam 2006)

- Myriam Everard, ‘Anna Sluijter en Charlotte Boom’ (2010)

- Tentoonstelling De Vrouw 1813-1913. Catalogus afdeeling Beeldende Kunsten ([Den Haag, 1913])

- Pieter A. Scheen, Lexicon Nederlandse beeldende kunstenaars 1750-1950 (Den Haag 1969)

Everdina Hazelhorst (Zwolle 1832-Delft 1911, NH), huishoudster, dochter van Rutger Hazelhorst, onderwijzer, en Dina van Marle. Gehuwd (Amsterdam 1891) met de weduwnaar Hendrikus Breman (Hasselt 1821-Amsterdam 1894), voormalig smid, wiens huishoudster zij enkele jaren voor hun huwelijk was. Bij dit huwelijk was de echtgenoot van Petronella Meuleman-van Ginkel, Evert Meuleman, die verzwagerd was aan Hendrikus Breman, een van de getuigen.

Woonde van mei 1895 tot april 1900 op Haarlemmer Houttuinen 101 (inwonend). Daarna verhuisd naar Den Haag.

Werd in 1896 lid van de Theosophical Society.

» Nog altijd lid in 1899 (Amsterdam), 1905 (Delft), 1906 (Delft) en 1908 (Delft).

Bronnen

- Theosophical Society, Adyar (India): General Register, 1875-1898, via https://baxart.com/

Johanna Elisabeth (Jo) van Buuren-Huys (Zwolle 1866-Lochem 1940, WH/NH/geen kerkgenootschap), in de jaren 1880 winkeljuffrouw en dienstbode, zou nadien nog in een ‘zelfstandige betrekking’ werkzaam zijn geweest, dochter van Johan Nicolaas Huys, lithograaf, en Bernardina Hermine Broedelet.

Gehuwd (Amsterdam 1894) met Klaas van Buuren (Amsterdam 1853-Lochem 1939), werktuigkundige.

Woonde van mei 1894 tot mei 1902 met haar echtgenoot op het adres Commelinstraat 22. Vanaf januari 1897 1e secretares van het bestuur van de VVK afd. Amsterdam, maakte in 1903, op uitdrukkelijk verzoek van de nieuw-aangetreden presidente Aletta Jacobs, de overstap naar het Hoofdbestuur, waarvan zij, met een onderbreking van twee jaar, tot 1919 lid was. Was, samen met Wilhelmina Drucker, Dora Haver, Betsy Kerlen, Martina Kramers, Henriette van Loenen-de Bordes en Ottilie Schöffer-Bunge, lid van de commissie die in maart 1904 een feest organiseerde ter gelegenheid van het 25-jarig doctorsjubileum van Aletta Jacobs.

Tenminste in 1901 lid van de Vereeniging voor Verbetering van Vrouwenkleeding (opr. 1899).

Lid van het dagelijks bestuur van de Tentoonstelling De Vrouw 1813-1913

» Nog altijd lid in 1899 (Amsterdam), 1905 (Amsterdam), 1906 (Amsterdam), 1908 (Amsterdam) en 1909 (Amsterdam).

Publicaties

- [Herinnering aan Dora Haver], herdenkingsnummer Evolutie 13 november 1912, 10

- ‘Persoonlijke herinneringen’, in: Gedenkboek bij het 25-jarig bestaan van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht 1894-1919 (Amsterdam [1919]) 137-138

Literatuur

- Mineke Bosch, Een onwrikbaar geloof in rechtvaardigheid. Aletta Jacobs 1854-1929 ([Amsterdam] 2005

- Gedenkboek van de Tentoonstelling De Vrouw 1813-1913 (Amsterdam [1914])

- ‘Ledenlijst (...) van de Vereeniging voor Verbetering van Vrouwenkleeding’, gedateerd 31 oktober 1901, separate uitgave bij het Maandblad der Vereeniging voor Verbetering van Vrouwenkleeding 2 (1900/1901)

Albertdina Theodora Adriana (roepnaam Theodora?) van Campen-Doesburg (Amsterdam 1853-Amsterdam 1930, NH), vóór huwelijk dienstbode (bij particulieren en in een logement), bij huwelijk naaister, op enig moment onderwijzeres nuttige handwerken, dochter van Nicolaas Doesburg, dienaar van politie, en Maria Goes, die als weduwe (vanaf 1874) naaister van beroep was. Gehuwd (Amsterdam 1878) met Lieuwe van Campen (Utrecht 1851-Amsterdam 1941), bij huwelijk werkman, nadien letterzetter en fabrikant van inkten.

Woonde van juni 1891 tot oktober 1923 met echtgenoot en kinderen op het adres Haarlemmer Houttuinen 44a.

Hoewel Lieuwe van Campen een vroeg Dageraadslid was en op enig moment in het bevolkingsregister liet registreren dat hij tot geen kerkgenootschap behoorde, heet het dat Van Campen-Doesburg ‘de eenige Christenvrouw’ was in de socialistische en feministische kring waarin zij zich in de jaren 1880 en 1890 bewoog.

Behoorde in 1889, met o.a. Wilhelmina Drucker, Henriëtte Cohen en Grietje Cohen tot de oprichtsters van de VVV, waarin zij meerdere malen als spreekster optrad en bestuursfuncties vervulde. Nam vandaaruit in 1893, samen met Cato Beijllonse-Peyra, Wilhelmina Drucker, Jacoba van Duivenboden-Zeiss, Antje Rot-Blees, Dora Schook-Haver en Diderika Stokvis, het initiatief tot de oprichting van de VVK (Evolutie 3.5.1893). Bekleedde daarin vanaf de oprichting tot 1901 onafgebroken een bestuursfunctie, aanvankelijk in het landelijke bestuur, vanaf 1895 in het bestuur van de afdeling Amsterdam. In 1909 lid van het comité ter herdenking van 20 jaar VVV (MVVK 15.10.1909).

» Nog altijd lid in 1899 (Amsterdam), 1905 (Amsterdam), 1906 (Amsterdam), 1908 (Amsterdam) en 1909 (Amsterdam)

Publicaties

- [Herinnering aan Dora Haver], herdenkingsnummer Evolutie 13.11.1912

- [Herinnering aan Wilhelmina Drucker], herdenkingsnummer Evolutie (februari 1926) 2

Literatuur

- Marianne Braun, ‘“Die groote, machtige vereeniging ‘vrouw’. De Vrije Vrouwenvereeniging: van civil society naar public sphere’, De Negentiende Eeuw 33 (2009) 193-212

- W. Drucker, ‘De Vrije Vrouwenvereeniging’, in: C.M. Werker-Beaujon e.a. (red.), De vrouw, de vrouwenbe­we­ging en het vrouwenvraagstuk. Encyclo­paedisch handboek II (Amsterdam 1918) 136-149

- Myriam Everard, ‘Het burgerlijk feminisme van de eerste golf: Annette Versluys-Poelman en haar kring’, JVV 6 (1985) 106-137

- G[esina] H.J. v[an] d[er] M[olen], ‘In memoriam A.F.[sic]A. van Campen-Doesburg’, Christelijk Vrouwenleven 14 (1930) 270-272

- Joan A. Nieuwenhuis, Een halve eeuw onder socialisten. Bijdrage tot de geschiedenis van het socialisme in Nederland (Zeist 1938) 136-137

Bronnen

- Atria: archief Annette Versluys-Poelman

Henriëtte Cohen (Gorredijk 1858-Auschwitz 1943, NI), (kostuum)naaister, later bode, dochter van Aaron Juda Cohen, koopman, en Hanna Mozes Leefsma. Zuster van Grietje Romijn-Cohen.

In 1872 met het ouderlijk gezin vanuit Gorredijk naar de oude jodenbuurt in Amsterdam verhuisd, waarna zij, na het overlijden van haar ouders, eerst met haar zuster Grietje ging samenwonen, en, na het huwelijk van de laatste in januari 1897, geruime tijd van kamerwoning naar kamerwoning verhuisde en mogelijk om die reden zonder adres op de ledenlijst stond. Bezocht eind jaren 1880 meermaals de avonden van de Multatuli-Vereeniging, een vrijdenkersorganisatie die het werk van Multatuli grotere bekendheid wilde geven, en raakte door lezing van het werk van Multatuli overtuigd van de noodzaak van een beweging tegen ‘de slavernij der vrouw’ (het kan zijn dat het hier om haar zuster Grietje ging, meest waarschijnlijk om beiden).

Behoorde in 1889, met o.a. Albertdina van Campen-Doesburg, Grietje Cohen, en allereerst Wilhelmina Drucker en tot de oprichtsters van de VVV. In oktober 1890 afgevaardigde van de VVV naar het SPD-congres in het Duitse Halle. In 1909 lid van het comité ter herdenking van 20 jaar VVV (MVVK 15.10.1909).

Verkeerde begin jaren 1890 in radicale en socialistische kring, en bleef dat geruime tijd doen. Zo had zij aandelen in het gebouw van de SDB in Amsterdam, Constantia, was zij, met o.a. Grietje Cohen, Sientje Dondorp, Lieuwe van Campen, Adriaan Gerhard, Gerard Lenselink, Jos. Loopuit, Jacob Rot en Hermanus Schook, lid van de radicale kiesvereniging De Unie, en, met o.a. Grietje Cohen, Gerard Lenselink, Jos. Loopuit en Lucas Nooter, bestuurslid van de Sociaal-Democratische Vereeniging (opr. 1894), die later dat jaar de afdeling Amsterdam van de SDAP (opr. 1894) zou worden. Ze zal dan ook qualitate qua vanaf het begin lid geweest zijn van de SDAP, al werd ze pas in mei 1897 ingeschreven als lid van de afdeling Amsterdam. In de periode 1901-1903 staat zij nog altijd in de ledenadministratie van de afdeling Amsterdam.

Als voormalig naaister was zij, tenminste in 1899, lid van de naaistersbond “Allen één” (Evolutie 6.9.1899) die in 1897 op initiatief van de VVV was opgericht en waarvan Sani Prijes en Roosje Vos de drijvende krachten waren. Werkte toen al als bode bij Ziekenzorg, het ziekenfonds van Handwerkers Vriendenkring waarvan Dora Haver administratice was.

Werd in december 1901, tegelijk met Dora Haver, lid van Handwerkers Vriendenkring (De Handwerksman december 1901) en was daarmee een van de eerste vrouwelijke leden.

Behoorde tot de getrouwen van Wilhelmina Drucker, die haar in haar testament bedacht.

» Nog altijd lid in 1899 (Amsterdam), 1905 (Amsterdam), 1906 (Amsterdam), 1908 (Amsterdam) en 1909 (Amsterdam).

 Publicaties

- ‘Aan de Redactie van het Feestnummer van “Evolutie”’, Evolutie 4.10.1905

- [Herinnering aan Dora Haver], herdenkingsnummer Evolutie 13.11.1912

- ‘Ter herinnering’, herdenkingsnummer Evolutie (februari 1926) 2-3

Bronnen

- IISG: archief A.H. Gerhard - IISG: archief SDAP federatie Amsterdam, inv.nrs 15-16

Literatuur

- Dennis Bos, Waarachtige volksvrienden. De vroege socialistische beweging in Amsterdam 1848-1894 (Amsterdam 2001)

- Marianne Braun, ‘“Die groote, machtige vereeniging ‘vrouw’. De Vrije Vrouwenvereeniging: van civil society naar public sphere’, De Negentiende Eeuw 33 (2009) 193-212

- W. Drucker, ‘De Vrije Vrouwenvereeniging’, in: C.M. Werker-Beaujon e.a. (red.), De vrouw, de vrouwenbe­we­ging en het vrouwenvraagstuk. Encyclo­paedisch handboek II (Amsterdam 1918) 136-149

- Myriam Everard, ‘Een natuurlijke erfdochter. Wilhelmina Drucker en het kapitaal’, JVV 17 (1997) 137-151

- Myriam Everard, ‘Juffrouw Cohen en Het Vrije Woord, of: de Vrije Vrouwenvereeniging en Multatuli’ (2010)

Maria Cornelia (Marie) Dammers (Amsterdam 1868-Amsterdam 1954, NH/ kerkgenootschap: geen), geen beroep bekend, dochter van Gottlieb Friedrich Dammers, commissionair, en Maria Cornelia van Epen. Gehuwd (Rheden 1901) met Nicolaas Quint (Amsterdam 1872-Amsterdam 1932), leraar. Tussen mei 1896 en maart 1898 woonden op het adres Van Eeghenstraat twee ongehuwde zusters Dammers, Maria Cornelia en Anna Elisabeth Hendrina, samen met hun vader, Gottlieb Friedrich Dammers, weduwnaar. Elk van twee zou dus de mejuffrouw Dammers kunnen zijn die in 1897 lid was. Maar de extra informatie die over Marie Dammers te vinden is (en niet over haar zuster), maakt dat zij de meest aannemelijke kandidaat is.

Zo was zij leerlinge aan de Dagteekenschool voor Meisjes (1884-1886), die onder directrice Betsy Kerlen een ware kweekvijver van kiesrechtfeministen lijkt te zijn geweest. Verder was zij, net als Margot Knipscheer, Geertruida Wijthoff en Hendrik Wertheim, betrokken bij de oprichting van het sociaal-liberale project Ons Huis (opr. 1892), een volkshuis waar de verschillende klassen elkaar ontmoetten en waar meteen al in 1893 een groot aantal latere VVK-leden, zoals Lucie Brugman, Henriette Goudsmit, Anna Hebbenaar, Henriette Heineken-Daum, Jacoba Kool, Dora Schook-Haver, Liesbeth Tilanus en Lucas Nooter lessen en cursussen gaven, de leeszaal beheerden, lezingen gaven, of een zangkoor leidden. En zij was vanaf februari 1896 lid van het Leesmuseum voor vrouwen, waarvan in 1897 maar liefst 25 VVK-leden lid waren.

Bronnen

- SAA: archief Leesmuseum voor Vrouwen, ledenboek en jaarverslagen

- SAA: archief Ons Huis, jaarverslag 1893

Literatuur

- Christianne Smit en Dennis Bos, ‘Volkspaleizen voor de Jordaan. “Hier wordt in betere dingen geloofd”’, in: Ido de Haan e.a. (red.), Het eenzame gelijk. Hervormers tussen droom en daad 1850-1950 (Amsterdam 2009) 173-189

- Mark Sorée & Marijke Snepvangers, Ons Huis. 100 Jaar buurthuiswerk in Amsterdam (z.p. 1992)  

– in bewerking, maar zie alvast elders op deze site, bijvoorbeeld hier of hier –

Anthonia Cornelia van den Ent-van Vliet (Oudshoorn 1853-Rotterdam 1924, NH), geen beroep bekend, dochter van Pieter van Vliet, beroep niet achterhaald, en Immetje Breedveld. Gehuwd (Oudshoorn 1875) met Pieter van den Ent, hoofdonderwijzer, sinds 1890 hoofd van de Linnaeusschool aan de Oosterparkstraat, een openbare lagere school voor jongens en meisjes.

» Nog altijd lid in 1899 (Amsterdam), 1905 (Amsterdam), doorgestreept in 1906 (Amsterdam) en geen lid meer in 1908.

Nanette Fanny Elise Filet (Harmelen 1844-Teteringen 1909, kerkgenootschap: geen), (hoofd)onderwijzeres, dochter van Gerrit Filet, officier in het Oost-Indisch Leger, en Marie Madeleine Gugelot.

Woonde vanaf november 1895, samen met haar moeder, sinds 1860 weduwe, op het adres Kastanjeweg 8. Verhuisde, na het overlijden van haar moeder, in januari 1905 naar Brussel.

Had in 1897 al een carrière als onderwijzeres achter de rug: na te zijn opgeleid op de Kweekschool voor Onderwijzeressen te Arnhem, vertrok zij in 1872 naar voormalig Nederlands-Indië, waar zij tot 1895 op verschillende standplaatsen als onderwijzeres in het openbaar lager onderwijs voor Europeanen ‘en gelijkgestelden’ werkzaam was (diverse krantenberichten).

Tenminste in 1901 (jaar van de eerstbekende ledenlijst) lid van de Vereeniging voor Verbetering van Vrouwenkleeding (opr. 1899).

» Nog altijd lid in 1899 (Amsterdam), daarna geen lid meer.

Emma Sophia Carolina Gompertz-(Josephus) Jitta (Amsterdam 1853-Utrecht 1941, NI, begraven op de joodse begraafplaats te Muiderberg), geen beroep, wel tal van functies, dochter van Alfred Josephus Jitta, (hof)juwelier, en Fannij (Abigail) Polak Daniëls. Gehuwd (Amsterdam 1873) met Bernhard Leon Gompertz (Amsterdam 1848-Amsterdam 1916), bankier (de Gompertz van het bankiershuis Wertheim & Gompertz).

Was bestuurlijk actief in tal van joodse instellingen van weldadigheid, onder meer ruim 40 jaar als regentes van de Bewaarschool voor Nederlandsch-Israelietische Minvermogenden (De Telegraaf 30.5.1918), en als mede-oprichtster en bestuurster van de Vereeniging Zuigelingen-Inrichting te Amsterdam (opr. 1906, NIW 7.12.1906), een kinderdagverblijf voor zuigelingen van werkende moeders van alle gezindten (de latere crèche aan de Plantage Middenlaan). Ook was zij vanaf 1884 lid, en van 1889 tot 1916 presidente, van het Damescomité van de Vereeniging Kindervoeding, dat ervoor zorgde dat in de winter aan arme schoolkinderen, eveneens van alle gezindten, warme maaltijden werden verstrekt ­– een organisatie waarin een aantal feministen van uiteenlopende achtergrond actief was, onder wie Catharina Alberdingk Thijm, Charlotte Carno-Barlen, Rosa Manus, Cor Tilanus en Cato Tilanus en Henriette Verwey Mejan.

Was tenminste in 1889 commissaris van HDZ, de eerste vrouwenzwemclub in Nederland (opr. 1886), waarin zij in 1893 Betsy Kerlen als presidente opvolgde. Het is niet zeker of zij zelf ook aan de wedstrijden deelnam die de zwemclub organiseerde, zoals in elk geval Betsy Kerlen en Geertruida Wijthoff deden. Maar bevorderen dat zoveel mogelijk meisjes en vrouwen leerden zwemmen en aan wedstrijden meededen, deed zij in elk geval wél, vanuit de overtuiging dat vrouwen die zwommen, net als vrouwen die fietsten, aan een vorm van praktisch feminisme deden (Evolutie 30.6.1897). Haar bijdrage aan de Nederlandse inzending (Women’s work in the Netherlands) voor het vrouwenpaviljoen op de Wereldtentoonstelling in Chicago (1893) betrof dan ook een rapport over sport.

Lid van het Leesmuseum voor Vrouwen vanaf het jaar 1887/1888.

Vroeg lid van de VVK: wordt op de eerste algemene vergadering (december 1894) in de controlecommissie gekozen (Evolutie 29.12.1894). Een bestuursfunctie nam zij daarin niet op zich. Wél was zij organisatorisch betrokken bij het congres van de International Woman Suffrage Alliance (Amsterdam 1908), waarvan de VVK gastvrouw was, als lid van het Centraal Comité (Amsterdammer 3.3.1907) en als presidente van de Ontvangstcommissie (Evolutie 5.6.1907). In die laatste hoedanigheid ontving Gompertz-Jitta, naar Engelse traditie, de internationale gasten tijdens het Congres in eigen huis aan de Keizersgracht (een ‘luxurious home’, ‘filled with a rare art collection’) voor een tea.

In 1913 was zij lid van de Feestcommissie van de tentoonstelling De Vrouw 1813-1913 in Amsterdam.

» Nog altijd lid in 1899 (Amsterdam), 1905 (Amsterdam), 1906 (Amsterdam), 1908 (Amsterdam) en 1909 (Amsterdam).

Publicaties

- ‘Sport’, in Women’s work in the Netherlands (z.p. [1893])

Bronnen - Atria: archief Nationaal Bureau van Vrouwenarbeid

- SAA: archief Kindervoeding

- SAA: archief Leesmuseum voor Vrouwen, jaarverslagen

Literatuur - Gedenkboek van de Tentoonstelling De Vrouw 1813-1913 (Amsterdam [1914])

- Ida Husted Harper (ed.), The History of Woman Suffrage dl 6 (New York 1922)

- Floor Meijer, ‘De Vereniging Kindervoeding’, in: Wereldburgers. Vrijmetselaren & de stad Amsterdam 1848-1906 (Amsterdam 2010) 423-428

- Myriam Everard, ‘Emma Gompertz-Jitta’ (2010) [link: http://www.wilhelminadrucker.nl/nl/emma-gompertz-jitta]

- Myriam Everard, ‘Rosa Manus: The Genealogy of a Jewish Dutch Feminist’, in: Myriam Everard en Francisca de Haan (red.), Rosa Manus (1881-1942): The International Life and Legacy of a Jewish Dutch Feminist (Leiden/Boston 2017) 25-58

- ‘Lijst van hoogstaangeslagenen in de Rijks directe belastingen in de provincie Noordholland’, Nederlandsche Staatscourant 5.5.1897: Bernard Leo Gompertz, echtgenoot, Daniel en Nicolaas Marinus Josephus Jitta, broers

- Theo Toebosch, Uitverkoren zondebokken (Amsterdam 2010)

Johanna Maria van Greuningen (Amsterdam 1862-Amsterdam 1921, Rem.), onderwijzeres, dochter van Ludovicus Johannes van Greuningen, commissionair, en Johanna Maria Jacoba van Strijen.

Woonde van 1890 tot 1900 met het ouderlijk gezin op Alexanderstraat 7; de kinderen Van Greuningen bleven ook nadien met elkaar op één adres wonen.

Haalde in april 1882 haar onderwijsacte en was vanaf dat moment tot 1921 in het onderwijs werkzaam (AH 21.4.1882 en Telegraaf 26.1.1921).

» Nog altijd lid in 1899 (Amsterdam), 1905 (Amsterdam), 1906 (Amsterdam), 1908 (Amsterdam) en 1909 (Amsterdam).

Elisabeth Menalda (Leeuwarden 1867-Hilversum 1952, DG), geen beroep bekend, dochter van Hendrik Hermannus Menalda (Leeuwarden 1830-Leeuwarden 1917), wijnhandelaar, en Albertine Geertruida Dutry van Haeften. Gehuwd (Leeuwarden 1894) met Epke de Haan (Leeuwarden 1861-Hilversum 1940), luitenant ter zee 1e klasse.

Het echtpaar De Haan-Menalda woonde vanaf november 1894 op de Grote Kattenburgerstraat, waar de Marinewerf gelegen was, en verhuisde in februari 1899 naar Den Helder.

Elisabeth Menalda was in de verte familie van Geesje Beekhuis-Feddes, schrijfster van het feministische tractaat Gelijk recht voor allen! (1870) die daarin als eerste vrouw de uitsluiting van vrouwen van het kiesrecht aanklaagde. Of dat De Haan-Menalda extra heeft gemotiveerd om lid van de VVK te worden, is niet bekend.

Bronnen

- Historisch Archief Leeuwarden: archief Beekhuis en Menalda te Leeuwarden

- NP 54 (1968): Menalda - NP 11 (1920): Dutry van Haeften Literatuur

- Ulla Jansz, ‘Vrouwenkiesrecht als omstreden kwestie onder Nederlandse feministen, 1870-1900’, De Moderne Tijd 1 (2017) 277-299